W myśl zasadzie przewidzianej w art. 56 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku kodeks rodzinny i opiekuńczy jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Dalszy przepis ustawy wskazuje, że orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Natomiast na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy (tak art. 57 kro).
Z powyższego wynika, że rozwód może nastąpić:
● bez orzekania o winie - na zgodne żądanie obojga małżonków
● z orzeczeniem winy jednego z małżonków
● z orzeczeniem winy obu stron.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 stycznia 2004 roku w sprawie sygn. akt IV CK 406/02 wskazał, że: „za zawinione, na gruncie przepisów rozwodowych, uznaje się działania lub zaniechania małżonka będące wyrazem jego woli, które stanowią naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego (art 23 kro, art 24 kro, art 27 kro) lub zasad współżycia społecznego i prowadzą do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Nie jest przy tym konieczne, dla przypisania małżonkowi winy, objęcie jego zamiarem spowodowania, poprzez określone działania lub zaniechania, rozkładu pożycia prowadzącego w ostatecznym rezultacie do rozwodu. Wystarczy możliwość przewidywania znaczenia i skutków takiego działania lub zaniechania. Możliwość przypisania małżonkowi winy w rozkładzie pożycia jest wyłączona w razie jego niepoczytalności, a także w wypadku przemijających nawet zakłóceń psychicznych, jeżeli w tych stanach dopuścił się on działania lub zaniechania, które doprowadziło do powstania zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.”
Rozwód z orzekaniem o winie, czy ma sens?
Jak wynika z dostępnych danych, większość spraw rozwodowych kończy się odejściem małżonków od ustalania winy. Tak zachowują się zazwyczaj młode, bezdzietne małżeństwa, pragnące uzyskać szybki, tani rozwód, bez świadków i przedłużającego się postępowania sądowego. Jednakże w ponad 20 % sprawach rozwodowych małżonek pokrzywdzony żąda ustalenia winy drugiej strony. Do głównych przyczyn zawinionego rozpadu małżeństwa należy zdrada (nie tylko fizyczna, ale także pozory cudzołóstwa i działania, które w inny sposób wykraczają poza granice przyjętej normalnie obyczajowości i przyzwoitości), nadużywanie alkoholu, hazard, narkomania, naganny stosunek do rodziny, zaniedbywanie domu i dzieci, nadmierne zapożyczanie się.
Orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy jednej strony ma istotne znaczenie dla drugiego małżonka. Przede wszystkim małżonek, którego winy w rozpadzie pożycia nie dopatrzył się sąd ma prawo złożyć wniosek o orzeczenie na jego rzecz alimentów, które sąd przyzna jeżeli ten wykaże, że na skutek rozwodu jego standard życia pogorszył się. Alimenty od winnego rozwodu małżonka mogą obowiązywać dożywotnio - nie wygasają z upływem pięciu lat, jak to ma miejsce przy rozwodach bez orzekania o winie.
Powyższe wynika z zapisu art. 60§2 ustawy kro w brzmieniu: Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Co więcej małżonek, który otrzymał rozwód bez swojej winy ma szansę na rentę rodzinną po zmarłym byłym małżonku zobowiązanym do alimentacji.
W sprawach, w których małżonkowie posiadają małoletnie dzieci orzekanie w kwestii władzy rodzicielskiej i sprawowania codziennej opieki nad nimi może być rozpoznawane przez sąd przez pryzmat przyczynienia się do rozpadu małżeństwa - sąd przyzna władzę rodzicielską wyłącznie temu z małżonków, który daje gwarancje właściwego postępowania i prawidłowego wychowania dzieci.
Kolejną kwestią, na którą wpływ ma orzeczenie przez sąd winy jednego z małżonków jest rozliczenie kosztów sądowych, które co do zasady pokrywa strona przegrywająca spór. W sprawie rozwodowej będzie to małżonek, którego winę w rozpadzie małżeństwa ustalił sąd.
Rozwód z winy małżonka - wina większa i wina mniejsza
Jak wskazano powyżej uzyskanie rozwodu z wyłącznej winy małżonka może mieć niemałe znaczenie dla dalszego życia rodzinnego, kondycji finansowej i psychicznej małżonka niewinnego rozpadowi związku. Jednakże przed podjęciem batali rozwodowej należy wiedzieć, że orzecznictwo sądów nie rozróżnia winy większej i mniejszej. W praktyce kłótliwa żona może zostać przez sąd uznana za tak samo winną rozpadowi małżeństwa, jak nadużywający alkoholu czy zdradzający mąż.
Niniejszy pogląd został potwierdzony przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 10 listopada 1999 roku w sprawie sygn. akt I CKN 233/98, w którym wskazano, że „w razie obustronnych zawinień niedopuszczalna jest kompensata wzajemnych przewinień, a ustawa nie odróżnia winy większej i mniejszej, a małżonka, który zawinił jedną z wielu przyczyn rozkładu należy uznać za współwinnego, choćby nawet wina drugiego małżonka w spowodowaniu innych przyczyn rozkładu była cięższa”.
Reasumując:
W sprawie o rozwód sąd obowiązany jest zbadać wszelkie okoliczności mające wpływ na treść wydanego orzeczenia, dlatego pomoc fachowego, doświadczonego w prowadzeniu podobnego typu spraw profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego lub adwokata może okazać się nieodzowna w drodze do uzyskania korzystnego wyroku. Zmiana stanowiska strony w sprawie także w zakresie winy w rozpadzie małżeństwa może nastąpić w każdym czasie, aż do uprawomocnienia się wyroku. Powyższe daje stronie pokrzywdzonej szansę ochrony swych praw i racji oraz dochodzenia roszczeń także kiedy sprawa jest już w toku. Jednakże zmiana stanowiska wiąże się z koniecznością przedstawienia wniosków dowodowych potwierdzających winę drugiej strony, co może okazać się niezwykle trudne dla osoby nieobytej w procedurze prawniczej.
Nasza kancelaria w Katowicach z bogatą praktyką w sprawach rodzinnych, w sprawach o rozwód i separację gwarantuje profesjonalną analizę sytuacji małżeństwa, przygotowanie pozwu i wniosków dowodowych oraz reprezentację przed sądem.